مکیلانی, حسین, درانی, کمال, صالحی, کیوان. (1397). تحلیل پدیدارشناسانه باورهای دینی دانش‌آموزان و ارائه راهکارهایی برای کاهش چالش‌ها و آسیب‌های موجود. دوفصلنامه علمی-پژوهشی دین و ارتباطات, 25(53), 157-192.
حسین مکیلانی; کمال درانی; کیوان صالحی. "تحلیل پدیدارشناسانه باورهای دینی دانش‌آموزان و ارائه راهکارهایی برای کاهش چالش‌ها و آسیب‌های موجود". دوفصلنامه علمی-پژوهشی دین و ارتباطات, 25, 53, 1397, 157-192.
مکیلانی, حسین, درانی, کمال, صالحی, کیوان. (1397). 'تحلیل پدیدارشناسانه باورهای دینی دانش‌آموزان و ارائه راهکارهایی برای کاهش چالش‌ها و آسیب‌های موجود', دوفصلنامه علمی-پژوهشی دین و ارتباطات, 25(53), pp. 157-192.
مکیلانی, حسین, درانی, کمال, صالحی, کیوان. تحلیل پدیدارشناسانه باورهای دینی دانش‌آموزان و ارائه راهکارهایی برای کاهش چالش‌ها و آسیب‌های موجود. دوفصلنامه علمی-پژوهشی دین و ارتباطات, 1397; 25(53): 157-192.
تحلیل پدیدارشناسانه باورهای دینی دانش‌آموزان و ارائه راهکارهایی برای کاهش چالش‌ها و آسیب‌های موجود
1دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته تحقیقات آموزشی دانشگاه تهران
2استاد گروه روشها و برنامه های درسی- دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران
3استادیار گروه روشها و برنامه‌های آموزشی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران
چکیده
پی‌بردن به خلأهای اعتقادی، اخلاقی، عاطفی و معنوی توسط والدین و دست‌اندرکاران تربیت می‌تواند زمینه مساعدی برای شکل‌دهی، شکل‌گیری هویت دینی نوجوانان و کاهش آسیب‌های رو به فزون در این حوزه و تقویت دین‌باوری در آینده باشد. پژوهش حاضر با هدف واکاوی عمیق در معنی و مفهوم باورهای دینی دانش‌آموزان پایه هشتم، بازنمایی درک و تجربه زیسته این افراد از دین و عوامل مؤثر در شکل‌گیری آن و ارائه راهکارهای راهبردی برای کاهش‌های آسیب‌های موجود انجام شده است. بدین‌منظور و با توجه به ظرفیت شگرف رویکردهای کیفی و به‌ویژه روش پدیدارشناسی، از مصاحبه نیمه‌ساختاریافته استفاده شد که در شانزدهمین مصاحبه با دانش‌آموزان پایه هشتم که با روش نمونه‌گیری هدفمند انجام شد، به حالت اشباع رسید و داده‌‌های حاصل با راهبرد کُلایزی تحلیل شد. یافته‌ها حاکی از آن است که دانش‌آموزان مورد مطالعه، نسبت به باورهای دینی، نگاهی احساسی و به دور از درک اولویت‌های دینی داشته و بصیرت‌افزایی دینی از طریق مباحثه بر اصول بنیادینی نظیر، «وسیله بودن عبادت برای شکل‌گیری عبودیت» و «معیار قضاوت نبودن اشخاص در شناسایی حق یا باطل»، بیش از پیش ضرورت دارد.
Phenomenological Analysis of the Religious Beliefs of Students and Offering Strategies for Reducing Challenges and Existing Injuries
نویسندگان [English]
Hossein Mokeilani1؛ Kamal Dorrani2؛ Keyvan Salehi3
1M.A. student in Educational Research, University of Tehran
2Professor of Teaching Methods and Programs in Faculty of Psychology and Educational Sciences at Tehran University
3Assistant Professor of Teaching Methods and Programs in Faculty of Psychology and Educational Sciences at Tehran University
چکیده [English]
Discovering the ideological gaps, moral, emotional and spiritual by parents and upbringing practitioners can make a favorable context for shaping, forming identity religious in adolescents and reduce the increasing damages in this sphere and strengthen the religion belief in future. The aim of present study is deep explore in meaning and the concept of religious belief in eighth grade students has been done. Representation and understanding this people’s lived experience and affecting factors in forming and offering the guideline strategies for reducing the present damages is considered. For this purpose and according to the fanciful capacity of qualitative approaches especially phenomenology of semi-structured interviews with students at the sixteenth interview with eighth grade students was used. The method was purposeful sampling and saturation is appeared and data results were analyzed with the seven stage Collizzi. The findings show that these students have got sensational view to religious belief and they couldn’t understand the religious priority. results also indicate that their religious belief are appeared in four groups , including “ belief” , “ religious feelings”, “ religious activities” , “ thinking and religious knowledge “.what was extracted from interviews indicated that students described three main issues including “ learning environment and teachers” ,” the role of families and parents” , “ media and advertising methods in society” and they believed that these three main issues are the factors of debilitation or amplification of religious belief in their opinion.
کلیدواژه‌ها [English]
Phenomenology, Religious Beliefs, Religious Belief, Religious Identity
مراجع
ابوالمعالی، خدیجه (1391)، روشهای پژوهش کیفی از نظریه تا عمل. تهران: نشر علم.
احمدی، یعقوب (1388)، «وضعیت دینداری و نگرش به آینده دین در میان نسلها مطالعه موردی شهر سنندج»؛ معرفت فرهنگی و اجتماعی، (1)، صفحه 44-17.
اسدی نوقانی، احمدعلی؛ امیدی، شیراز؛ حاجی آقاجانی، سعید (1384)، روان پرستاری، چاپ اول، تهران: انتشارات بشری.
امامی‌سیگاوردی، عبدالحسین؛ دهقاننیری، ناهید؛ رهنورد، زهرا؛ نوریسعید، علی (1391)، «روششناسی تحقیق کیفی»؛ پرستاری و مامایی جامع‌نگر،22 (68).
انجمن اولیا و مربیان (1379)، نماز در سیمای خانواده، تهران: انتشارات سازمان انجمن اولیا و مربیان.
بازرگان، عباس (1391)، روشهای تحقیق کیفی و آمیخته، تهران: انتشارات دیدار.
بازرگان، عباس (1384)، «ضرورت توجه به دیدگاه‌های فلسفی زیربنایی معرفت‌شناسی در علوم انسانی برای انتخاب روش تحقیق با تأکید بر روشهای کیفی پژوهش و ارزشیابی آموزشی». مجموعه مقالات علوم تربیتی: به مناسبت نکوداشت دکترعلی محمد کاردان (صص38-50). تهران: انتشارات سمت.
برخورداری، رمضان؛ باقری، خسرو (1391)، «مؤلفه‌های روش‌شناختی پژوهش پدیدار‌شناختی در تعلیم و تربیت»؛ پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت، (2)، صفحه 140-121.
پناهی، علی احمد (1386)، «مهم‌ترین آسیب جنسی دوران نوجوانی و راهکارهای پیشگیری و درمان، معرفت ادیان، مذاهب و عرفان، شماره 112، صص 54-29.
پناهی، علی احمد (1387)، نقش نماز در آرامش روان؛ روانشناسی در تعامل با دین (1) صص 21-53.
پورنیکبختی، کبری (1391)، «تبیین و آسیب‌شناسی تربیت دینی و رابطه آن با روانشناسی رشد»، پژوهشنامهتبلیغی، (1)، صص 96-67.
جوادی آملی، عبد اللّه (1373). شریعت در آیینه معرفت، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجا.
حسن آبادی، حمیدرضا؛ امیری، کلثوم؛ جعفریدهکردی، علی (1393)، آمار و روش تحقیق، تهران: انتشارات مدرسان شریف.
خدایاری‌فرد، محمد؛ پاک‌نژاد، محسن؛ غباریبناب، باقر؛ خرازی، سیدکمال؛ طهماسبکاظمی، بهروز (1392)، طراحی برنامه تعاملی روانی اجتماعی باورها و رفتارهای دینی دانشجویان بر اساس رویکرد شناختی ـ رفتاری. فصلنامه پژوهشهای کاربردی روانشناختی، 4 (2)، صص19-1.
خدایاری فرد، محمد؛ فقیهی، علی نقی؛ غباری بناب، باقر؛ شکوهی یکتا، محسن؛ و رحیمی نژاد، عباس (1391). مبانی نظری و روششناسی مقیاس‌های دینداری، تهران: انتشارات آوای نور.
خطیب زنجانی، نازیلا؛ و فرج‌اللهی، نازیلا (1390)، عوامل مؤثر در اشاعه مفاهیم و باورهای دینی بین دانش‌آموزان؛ فصلنامه روانشناسی تربیتی. 25 (8).
دالوندی، اصغر؛ مداح، سادات سید باقر؛ خانکه، حمیدرضا؛ بهرامی، فاضل؛ پروانه، شهریار؛ حسامزاده، علی؛ دالوندی، نیوشا؛ و کیانی، تیام (1391)، «تبیین سبک زندگی سلامت محور بر فرهنگ اسلامی»، مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 1(4).
دلاور، علی (1391)، روش تحقیق؛ تهران: نشر ویرایش.
دلاور، علی (1374)، مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، تهران: انتشارات رشد.
دوست محمدی، ح. (1376)، نقش دین در بهداشت روانی.
رادورد، اعظم (1388). «نقش برنامه‌های دینی و غیردینی تلویزیون در افزایش یا کاهش دینداری»، تحقیقاتفرهنگی، 2 (6)، صص 78-49.
رضاپور، یوسف (1390)، «پیش‌بینی رضایتمندی شغلی معلمان بر اساس باورهای دینی و سلامت روانشناختی»؛ فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی، 23(6).
سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ و حجازی، الهه (1391)، روشهای تحقیق در علوم رفتاری، تهران: انتشارات آگه.
سلیمانی، مجید؛ احمدی، محمدرضا (1390)، «دینداری و عوامل فردی و سازمانی مؤثر در آن در بین جوانان شاغل در نهادهای فرهنگی کشور»، مطالعات جامعه‌شناختی ایران، شماره 3، صص 159-145.
شایسته خوی، منور (1384)، آثار اجتماعی دین در قرآن؛ خراسان: کمیته ارزشیابی تحصیلات حوزوی، پایان نامه کارشناسی ارشد.
شجاعی زند، علیرضا (1388)، جامعه‌شناسی دین، تهران: نشر نی.
شمشیری، باب؛ خوشبخت، فریبا؛ ماه منیر، ایرانپور (1392)، «رابطه جهت‌گیری دینی، باورهای دینی و باور به عدالت اجتماعی»، روانشناسی و دین، 6 (2)، صص42-31.
صاحبی، علی (1384)، مناسبات دین و فرهنگ، ج1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
صالحی، کیوان؛ بازرگان، عباس؛ صادقی، ناهید و شکوهی‌یکتا، محسن (1394)، «بازنمایی ادراکات و تجارب زیسته معلمان از آسیب‌های احتمالی ناشی از اجرای طرح ارزشیابی توصیفی در مدارس ابتدایی». فصلنامه مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، 5 (9)، صص 59-99.
صفایی موحد، سعید (1390)، تفاوت تبیین هنجارهای پنهان در انتخاب استاد راهنما در دانشکده علوم ریاضی و علوم تربیتی، پایان‌نامه دکتری؛ دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تربیت معلم.
طباطبایی، محمدحسین (1363)، آموزش دین، جمعآوری و تنظیم ازسیدمهدی آیتاللهی، قم: انتشارات اسلامی مدرسین.
عابدی، حیدر علی (1389)، «کاربرد روش تحقیق پدیده‌شناسی در علوم بالینی»، فصلنامه راهبرد، شماره 54، صص207-224
فرهنگ عمید، 1378.
فرهنگ فارسی معین، 1378.
قراملکی، احدفرامرز (1380)، روششناسی مطالعات دینی؛ مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
قربانی، نیما (1377)، «روانشناسی علمی و یک رویکرد علمی چند تباری»، قبسات، شماره 8و9، ص 34.
کامکار، مهدیس (1381)، «نوجوانی و بی‌مبالاتی جنسی»، علوم اجتماعی، شماره 5، صص162-143.
کیومرثی، محمدرضا (1382)، «رابطه جهت‌گیری مذهبی با عوامل شخصیت»، فصلنامه علوم انسانی ـ اجتماعی حوزه و دانشگاه؛ معرفت 75.
لطف‌آبادی، حسین (1381)، «روانشناسی رشد اخلاقی ارزشی و دینی در نوجوانانی و جوانی (قسمت دوم)؛ فصلنامه علوم انسانی-اجتماعی حوزه و دانشگاه، معرفت، شماره 31، صص35-4.
محمدپور، احمد (1391)، «بسترها، پیامدها و سازگاری زنان مطلقه شهر تهران»، فصلنامه مشاوره و روان درمانی خانواده؛ 1 (4).
محمدپور، علی؛ پارسایکتا، زهره؛ نیکبختنصرآبادی، علیرضا (1391)، «سازش با عفونت نقص ایمنی اکتسابی: یک مطالعه پدیدارشناسی»، مجله تحقیقات در علوم سلامت؛ 1 (3): صص181-170.
مطهری، جمشید (1380)، «هویت در نوجوانی»، فصلنامه علوم انسانی ـ اجتماعی حوزه و دانشگاه؛ معرفت50.
مطهری، مرتضی (1364)، مجموعه آثار شهید مطهری، قم: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1374)، مجموعه آثار (2)، تهران: انتشارات صدرا.
میرزامحمدی، محمدحسن؛ فرمهینی فراهانی، محسن؛ اسفندیاری، سهیلا (1390)، «بررسی نقش آموزش‌های دینی در سلامت فردی و اجتماعی»، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه آزاد؛ 2 (15).
نوابخش، مهرداد؛ پوریوسفی، حمید (1385)، «نقش دین و باورهای مذهبی بر سلامت روان»، پژوهش دینی؛ شماره14.
نوذری، محمود (1388)، «توصیف و ارزیابی رویکردشناختی رشد دینی»، دو فصلنامه علمی ـ ترویجی اسلام و پژوهشهای تربیتی؛ 2(1) صص 139 ـ 168.
یوسفی، علی؛ تابعی، ملیحه (1392). «پدیدارشناسی تجربی راهی برای فهم تجربههای دینی»، فصلنامهپژوهشهای کاربردی، 4 (2).
یوسفی، علی؛ صدیق اورعی، غلامرضا؛ کهنسال، علیرضا؛ مکری زاده، فهیمه (1391)، «پدیدارشناسی تجربی زیارت امام رضا (7)؛ مجله مطالعات اجتماعی ایران، 6 (3و4)، صص 180-198.
یوسفی، علی؛ تابعی، ملیحه (1390)، «پدیدارشناسی تجربی معنای مرگ»، راهبرد فرهنگ، شماره چهاردهم و پانزدهم؛ تابستان و پاییز.
یونگ، کارل گوستاو (1353). روانشناسی و دین، ترجمه فولاد رحمانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
Bierman, A. (2006), Does Religion Buffer the Effects of Discrmination on Mental Health? Differing Effects by Race. Journal for the Scientific Study of Religion, 45 (4):551-565
Brown, L.B. (1987), The Psychology of Religious- Belief- Academic Press.
Borg, w., & Gall, M. (2003), Educational research, 6th edition. Boston: Allyn-Bacon.
Cohen, A., Pierce, J.D., Chambers, J., Meade, R., Gorvine, B.J., & coenik, H.G. (2005), Intrinsic and extrinsic Religiosity, belief in the Afterlife, death Anxiety, and life Satisfaction in young Catholics and Portestan. Journal of in personality, 39(3), 307-324
Chigona, A., & Chigona, W. (2010), A Phenomenological Study on Educators, perceptions and utilisation of ICT in Disadvantaged schools. Retrieved from: www.reaserchictafrica.net/new/images/uploads/2010-chigona.pdf.
Chou, F.Y., Holzemer, W.L., Portillo, C.J., & Slaughter, R. (2004), Self-care strategies and Sources of information for HIV/AIDS symptoms management. Nursing Research. 53(5):332-339
Creswell, J. (2007), Qualitative inquiry and research design. Sage Publications.
Devenish, S. (2002), An Applied Method for Undertaking phenomenological Explication of Interview Ttranscripts, Indo-pacific Journal of fenomenology. Vol. 2. Edition 1.
Esperanza, F., Hernandez Pamela F., Foley B., & K., Beitin. (2011), A Phenomenological Stady of Study of Religion in Career Choice. Journal of Career Ddevelopment. 38(1), 62-88.
Glock, C., & Stark, R. (1965), Religion and society in tension. Chicago: Rand MCNalli.
Gorsuch, R.L. (1988), Psychology of Religion. Annual Reviews of Psycholog.
James, William, (1902), the varieties of religious, New York, London, Green.
Klein, p., & Westcott, M. (1994), The changing character of phenomenological psychology; 35(2), 133-157
From, E. (2002), Psychoanalysis Religion. Publishing an morvared, 1st Edition.
Fulton, A.S. (1997), Identity status, Religious- Orientation, and Prejudice - Journal of Youth and Adolescence .2, 61.
Lindlof, T.R., & Taylor, B.C. (2011), Qualitative communication research methods. London: SAGE.
Mark Shields, J. (2008), The Art of Phenomenology and its Implications for the Study of Religion. Retrieved: 21 Aug 2015. Available at:
Nonnemaker, J.M., MCNeely, C.A., & Blun R.W. (2003), Public and private domains of religiosity and adolescent health risk behaviors; evidence from the national longitudinal study of Adolescent Health: Sos Sci med; 57(11), 2049-54
Pico, B.F. & Fitzpatrick, K.M.(2004), Substance use, Rreilgiosity, and other protective Factors among Hungarian Adolesceents. Addictive Behaviors, 29(6), 1095-1107
Polkinghorn, D. (1983), Methodology for the human scienes; Systems of inquiry, Albani: state University of New York press.
Priest, H., Roberts, P., & Woods, L. (2002), An Overview of Tree Different Approaches to the Interpretation of Qualitative Data; part1: Theoritical Issues, Qualitative Approaches Nurse Researcher.
Sander, A. (2014), The phenomenological method revisited: towards comparative studies and non-theological interpretations of the religious experience. Argument, 4(1), pp. 9–34.
Sinhal, J.W., Cnaan, R.A., & Gelles, R.J. (2007), Adolescent risk behaviors and religion: Findings from a national study. Journal of Adolescence. 30(2),231-249
Spigelberg, phenomenological Movement, pp 7-19.
Sokolowski, R. (2014), The Relation Of Pphenomwnology And Thomistic Metaphysics To Religion. The Review Of Metaphysics .67, 603-626.
ابتدای صفحه